ŞEKER KOMASI NEDİR?
Şeker koması, diyabet hastalarında kan şekeri seviyesinin aşırı yüksek (hiperglisemi) veya aşırı düşük (hipoglisemi) olması sonucu bilincin kaybolduğu, acil müdahale gerektiren ciddi bir sağlık durumudur. Diyabetik koma olarak da bilinen bu durum, genellikle Tip 1 veya Tip 2 diyabet hastalarında görülür ve hayati risk taşır. Şeker koması, kan şekeri dengesizliğinin vücudun normal işleyişini bozmasıyla ortaya çıkar ve erken müdahale edilmezse ölümcül olabilir.
Şeker Koması Türleri:
Hiperglisemik Koma: Kan şekeri seviyesinin aşırı yükselmesi (genellikle 600 mg/dL üzeri) sonucu oluşur. Diyabetik ketoasidoz (DKA) veya hiperglisemik hiperosmolar sendrom (HHS) ile ilişkilidir.
Hipoglisemik Koma: Kan şekeri seviyesinin tehlikeli derecede düşmesi (genellikle 50 mg/dL altı) sonucu meydana gelir.
ŞEKER KOMASINA NEDEN GİRİLİR?
Şeker koması, diyabetin kontrol altına alınmaması veya bazı tetikleyici faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar. Başlıca nedenler şunlardır:
1. Hiperglisemik Koma Nedenleri (Yüksek Kan Şekeri):
Diyabetin Kontrol Altına Alınmaması: İnsülin veya oral antidiyabetik ilaçların düzensiz kullanımı.
Yetersiz İnsülin: Tip 1 diyabet hastalarında insülin dozunun atlanması veya yetersiz alınması.
Enfeksiyonlar: Grip, idrar yolu enfeksiyonu veya zatürre gibi enfeksiyonlar kan şekerini yükseltebilir.
Stres: Deprem gibi travmatik olaylar, ameliyat veya duygusal stres, kan şekeri dengesini bozabilir.
Yanlış Beslenme: Aşırı karbonhidrat tüketimi veya diyete uyulmaması.
İlaç Etkileşimleri: Kortikosteroidler gibi bazı ilaçlar kan şekerini artırabilir.
2. Hipoglisemik Koma Nedenleri (Düşük Kan Şekeri):
Aşırı İnsülin veya İlaç Kullanımı: İnsülin veya oral diyabet ilaçlarının fazla dozda alınması.
Yetersiz Beslenme: Yemek atlama, özellikle insülin alındıktan sonra yeterli karbonhidrat tüketmeme.
Aşırı Fiziksel Aktivite: Planlanmamış yoğun egzersiz, kan şekerini hızla düşürebilir.
Alkol Tüketimi: Özellikle aç karnına alkol almak, hipoglisemiyi tetikleyebilir.
Özel Durum: Deprem ve Stres Faktörü 23 Nisan 2025’te Marmara Denizi’nde yaşanan 6.2 büyüklüğündeki deprem ve devam eden artçı sarsıntılar, diyabet hastalarında stres kaynaklı kan şekeri dalgalanmalarına yol açtı. Endokrinoloji uzmanları, stres hormonlarının (kortizol ve adrenalin) kan şekerini artırabileceğini ve bu durumun hiperglisemik komaya zemin hazırlayabileceğini belirtiyor.
ŞEKER KOMASININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Şeker koması belirtileri, kan şekerinin yüksek veya düşük olmasına bağlı olarak farklılık gösterir. Erken fark edilirse müdahale ile koma önlenebilir.
1. Hiperglisemik Koma Belirtileri (Yüksek Kan Şekeri):
Aşırı susuzluk ve sık idrara çıkma
Ağız kuruluğu ve ciltte kuruluk
Halsizlik, yorgunluk ve uyku hali
Bulantı, kusma veya karın ağrısı
Nefeste aseton kokusu (özellikle diyabetik ketoasidozda)
Hızlı ve derin nefes alma
Zihin bulanıklığı, konsantrasyon kaybı
İleri aşamada bilinç kaybı
2. Hipoglisemik Koma Belirtileri (Düşük Kan Şekeri):
Terleme, titreme ve soğuk terleme
Sinirlilik, huzursuzluk veya anksiyete
Kalp çarpıntısı ve hızlı nabız
Baş dönmesi ve baş ağrısı
Açlık hissi
Bulanık görme veya çift görme
Konuşma güçlüğü ve koordinasyon kaybı
Nöbet geçirme veya bilinç kaybı
Uyarı: Belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Diyabet hastalarının yakınları, bu belirtileri tanıyarak hızlı müdahale etmelidir.
ŞEKER KOMASI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Şeker koması acil bir durumdur ve hemen tıbbi müdahale gerektirir. Tedavi, kan şekeri seviyesine göre değişiklik gösterir:
1. Hiperglisemik Koma Tedavisi:
Hastane Ortamında Müdahale: Hasta yoğun bakıma alınır.
İnsülin Tedavisi: Kan şekerini düşürmek için intravenöz insülin verilir.
Sıvı Tedavisi: Dehidrasyonu önlemek için damar yoluyla sıvı takviyesi yapılır.
Elektrolit Dengeleme: Potasyum, sodyum gibi elektrolit seviyeleri düzenlenir.
Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Enfeksiyon veya başka bir tetikleyici faktör tedavi edilir.
2. Hipoglisemik Koma Tedavisi:
Hızlı Şeker Takviyesi: Bilinç açıksa şekerli su, meyve suyu veya glikoz tableti verilir.
Glikoz Enjeksiyonu: Bilinç kaybı varsa damar yoluyla glikoz veya glukagon enjeksiyonu uygulanır.
Hastane Takibi: Tekrarlayan hipoglisemi riskine karşı hasta gözlem altında tutulur.
İlk Yardım Önerileri:
Diyabet hastasının bilinci yerindeyse ve hipoglisemi şüphesi varsa, hemen 15-20 gram hızlı etkili karbonhidrat (şekerli su, meyve suyu) verin.
Bilinç kaybı varsa, hastayı yan yatırın ve 112’yi arayın.
Asla ağızdan sıvı veya yiyecek vermeye çalışmayın, bu boğulmaya neden olabilir.
ŞEKER KOMASINI ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
Diyabet hastaları, şeker komasını önlemek için şu adımları izlemelidir:
Kan Şekerini Düzenli Ölçün: Günde birkaç kez glikometre ile kan şekeri takibi yapın.
İlaç ve İnsülin Kullanımına Dikkat Edin: Doktorun önerdiği dozları aksatmayın.
Dengeli Beslenme: Karbonhidrat, protein ve yağ dengesine uygun bir diyet uygulayın.
Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktiviteyi doktor kontrolünde planlayın.
Stresten Kaçının: Meditasyon, nefes egzersizleri veya psikolojik destek alın.
Acil Durum Kiti Taşıyın: Glikoz tableti, glukagon kiti ve diyabet kimlik kartı bulundurun.
Düzenli Doktor Kontrolü: Endokrinolog ile düzenli takip, komplikasyon riskini azaltır.
Deprem Sonrası Öneriler:
Deprem gibi stresli durumlarda kan şekeri daha sık ölçülmeli.
İnsülin ve ilaç stokları kontrol edilmeli, acil durum çantasında bulundurulmalı.
AFAD’ın deprem sonrası sağlık hizmet noktaları, diyabet hastalarına destek sağlıyor.
TÜRKİYE’DE DİYABET VE ŞEKER KOMASI GERÇEĞİ
Türkiye’de yaklaşık 8 milyon diyabet hastası bulunuyor ve bu sayı her yıl artıyor. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, diyabet komplikasyonları nedeniyle her yıl binlerce kişi hastaneye yatıyor. 23 Nisan 2025 depremi sonrası İstanbul’da 112 Acil Çağrı Merkezi’ne gelen çağrılar arasında diyabetle ilgili acil durum bildirimleri de yer aldı. Uzmanlar, deprem sonrası stresin diyabet hastalarında kan şekeri kontrolünü zorlaştırdığını vurguluyor.
Uzman Görüşü: Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Ayşe Çelik: “Deprem gibi travmatik olaylar, diyabet hastalarında kan şekeri dengesizliğini tetikleyebilir. Hastalarımızın düzenli ilaç kullanımı ve kan şekeri takibine özellikle bu dönemde dikkat etmesi gerekiyor. Şeker koması, erken müdahaleyle önlenebilir bir durumdur.”
Şeker koması, diyabet hastaları için ciddi bir tehlike olsa da, doğru önlemlerle önlenebilir. Kan şekeri seviyesinin düzenli takibi, ilaçların doğru kullanımı ve stres yönetimi, şeker komasından korunmada kritik rol oynar. Özellikle 26 Nisan 2025 itibarıyla Marmara Bölgesi’nde devam eden artçı sarsıntılar, diyabet hastalarının ekstra dikkatli olmasını gerektiriyor.
Vatandaşlara Öneriler:
Kan şekeri ölçüm cihazınızı ve ilaçlarınızı her zaman yanınızda bulundurun.
Deprem çantanıza glikoz tableti ve glukagon kiti ekleyin.
Şeker koması belirtilerini öğrenin ve yakınlarınızı bilgilendirin.
Yetkililere Çağrı:
Diyabet hastalarına yönelik deprem sonrası sağlık hizmetleri artırılmalı.
Toplumda diyabet farkındalığını artırmak için eğitim kampanyaları düzenlenmeli.
Şeker koması ve diyabetle ilgili daha fazla bilgi için Sağlık Bakanlığı veya Türkiye Diyabet Vakfı’nın resmi kaynaklarını takip edebilirsiniz.
Geçmiş olsun Türkiye! Sağlık ve depremle ilgili gelişmeleri aktarmaya devam edeceğiz.
